Het zal je maar gebeuren. Gaat je zoon een potje voetballen, komt hij terug met de mededeling: ‘Ik wil een slang!’ Het overkwam de ouders van Freek Vonk. Hij maakte bij een vriendje thuis kennis met een tijgerpython. Ruim tien jaar later heeft Vonk – nog maar nét afgestudeerd als bioloog – de onthulling van het grootste slangenmysterie op zijn naam staan: de evolutie van giftanden.
Lees hier het hele artikel 'Slangen aan de tand gevoeld' (Experiment NL, 2009)
Wiskunde vervangt proefdieren
Voordat een nieuw medicijn op de markt kan komen, moet het uitvoerig worden getest. Eerst op levende cellen en vervolgens op proefdieren. Dat gebeurt met steeds ingewikkeldere testen die de de werking van het menselijk lichaam steeds beter benaderen. Aan de hand daarvan wordt ingeschat hoe mensen op het medicijn zullen reageren.
Lees hier het hele artikel 'Wiskunde vervangt proefdieren' (Experiment NL, 2011)
Weefselplakjes en kunstbloed
Piepkleine bakjes met flinterdunne plakjes darm, lever of ander orgaanweefsel kunnen mogelijk duizenden proefdieren sparen. Gewoonlijk wordt een geneesmiddel in proefdieren gespoten om te kijken of het schadelijk is. De weefselplakjes zijn daarentegen een diervriendelijker alternatief.
Lees hier het hele artikel 'Weefselplakjes en kunstbloed' (Experiment NL, 2011)
Voorspellende stamcellen
Het sparen van dierenlevens is niet de enige reden waarom naar alternatieven voor dierproeven wordt gezocht. Testresultaten zijn maar in beperkte mate toepasbaar op de mens. Om schadelijke effecten van stoffen te begrijpen moeten we de cel induiken.
Lees hier het hele artikel 'Voorspellende stamcellen' (Experiment NL, 2011)
Vluchten voor een valk
Een drooggevallen wad is een gevaarlijke plek om je eten te zoeken. Hoe ontlopen wadvogels de aanval van een valk terwijl er nergens dekking is?
Lees hier het hele artikel 'Vluchten voor een valk' (Experiment NL, 2011)
Stresstest zonder dieren
Normaal gesproken oefenen assisenten in opleiding tot neurochirurg op proefdieren. Pas na voldoende vingeroefening gaat hun eerste patiënt onder het mes. Maar proefdieren zijn niet langer altijd nodig.
Lees hier het hele artikel 'Stresstest zonder dieren' (Experiment NL, 2011)
Planten vechten terug
Planten die snel ziek worden, zijn in de landbouw niet handig. Dus bouwen wetenschappers gezondheidsgenen in. Deze maken gewassen weerbaar tegen bacteriën, virussen en schimmels.
Lees hier het hele artikel 'Planten vechten terug' (Experiment NL, 2011)
Macho zonder manen
Het is een kaal gezicht, de ‘Lion King’ zonder manen. Maar hij bestaat echt. In sommige gebieden van Oost-Afrika moet één op de tien mannetjesleeuwen het zonder imposante kraag met haren doen. In West-Afrika bestaat de meerderheid zelfs uit kale leeuwen.
Lees hier het hele artikel 'Macho zonder manen' (Experiment NL, 2011)
Huidkanker in een kweekbakje
Geen testen met muizen maar met menselijke tumorcellen. Dat is waar wetenschappers die huidkanker bestuderen hun zinnen op hebben gezet. Maar zieke huidcellen kweken doe je niet zomaar.
Lees hier het hele artikel 'Huidkanker in een kweekbakje' (Experiment NL, 2011)
Eikels op de Veluwe
De strijd om te overleven kent soms onverwachte coalities. Wat hebben de bosmuis, het wild zwijn en de eikenboom met elkaar? Over muizen met een ingebouwde TomTom en wilde zwijnen als bosvernieuwers.
Lees hier het hele artikel 'Eikels op de Veluwe' (Experiment NL, 2011)
Chemische oorlogsvoering
De co-evolutie van plant en dier wordt soms door kleine zaken beslist. De chemie van een plant hoeft maar een fractie te veranderen en rupsen hebben een probleem. Dat ontdekte chemisch ecologe Nicole van Dam tijdens haar onderzoek naar de relatie tussen Barbarakruid en het koolmotje.
Lees hier het hele artikel 'Chemische oorlogsvoering' (Experiment NL, 2011)
Bacterie speelt verstoppertje
Eenderde van de wereldbevolking is besmet met tuberculose. De bacterie leidt in hun lichaam een sluimerend bestaan. Bij verminderde weerstand slaat hij toe. Wetenschappers proberen grip te krijgen op de strijd tussen ziekteverwekker en mens.
Lees hier het hele artikel 'Bacterie speelt verstoppertje' (Experiment NL, 2011)
Vogelstalkers
Wie regelmatig de Waddeneilanden bezoekt, zal het ongetwijfeld zijn opgevallen. Het vrolijke ‘tepiet! tepiet!’ van de scholekster klinkt niet meer zo vaak als vroeger. De zwart-witte wadvogel zal toch niet aan het uitsterven zijn?
Lees hier het hele artikel 'Vogelstalkers' (Experiment NL, 2010)
Uitsterven als natuurverschijnsel
Perm, Trias, Jura, Krijt… Als je een beetje hebt opgelet tijdens de aardrijkskundeles, weet je dit rijtje prehistorische tijdvakken nog wel uit je hoofd. Op de grens tussen twee opeenvolgende periodes van miljoenen jaren, duikelde de biodiversiteit drastisch omlaag. Wat veroorzaakte zulke massale uitstervingsgolven?
Lees hier het hele artikel 'Uitsterven als natuurverschijnsel' (Experiment NL, 2010)
Olifanten in overvloed
Het gaat goed met de olifanten in het Kruger Nationaal Park. En daardoor kampen Zuid-Afrikaanse natuurbeschermers met een probleem: het worden er wellicht te veel. De kolossen brengen met het ontwortelen van bomen en andere ruwe eetgewoonten de rest van de natuur ernstige schade toe. Of lijkt dat alleen maar zo?
Lees hier het hele artikel 'Olifanten in overvloed' (Experiment NL, 2010)
Exoten over het hoofd gezien
Een palmboom op het strand van Scheveningen. Of een zeeschildpad. Daarvan weet iedereen dat je die tijdens een dagje uitwaaien niet zult tegenkomen. Toch is de biodiversiteit langs onze kust veel minder natuurlijk dan je zou denken.
Lees hier het hele artikel 'Exoten over het hoofd gezien' (Experiment NL, 2010)
Schelpen bekennen kleur
Wandelend langs de vloedlijn kom je ze vaak tegen: gezellig gekleurde nonnetjes. De tere schelpen zijn wit, geel, oranje of roze. Een simpele waarneming op een dagje uitwaaien langs het strand. Wie zou daar langer over nadenken? Biologe Pieternella Luttikhuizen, bijvoorbeeld. Ze stelde zich de vraag waar die variatie vandaan komt.
Lees hier het hele artikel 'Schelpen bekennen kleur' (Experiment NL, 2009)
Rijst is bestand tegen droogte
Het leven van een rijstplantje: hoe stressvol kan dat zijn? Zolang het groen met zijn voeten in het water staat is er niks aan de hand. Maar het klimaat verandert, moet onderzoekster Shital Dixit hebben gedacht. Langdurige droogte komt steeds vaker voor. In de toekomst moet het telen van een belangrijk voedselgewas zoals rijst, dat drie keer meer water verbruikt dan andere planten, daarom wellicht op minder gunstige gronden gebeuren.
Lees hier het hele artikel 'Rijst is bestand tegen droogte' (Experiment NL, 2009)
Plasonderzoek kan ook zonder pijn
Mannelijke lezers: opgelet! Onderzoek naar de oorzaak van moeilijk plassen hoeft niet langer ongemakkelijk of pijnlijk te zijn. Normaal gesproken wordt bij zulk onderzoek een katheter via de penis in de blaas geschoven. Dat is nodig om het functioneren van de blaas te controleren. Probeer daar maar eens ontspannen aan mee te werken…
Lees hier het hele artikel 'Plasonderzoek kan ook zonder pijn' (Experiment NL, 2009)
Gezocht: levenspartner
Een maatje voor het leven. Wie wil dat niet? Maar waar let je eigenlijk op als je je partner kiest? Bij dieren blijkt die keuze vaak af te hangen van de kans om bij de ander in de smaak te vallen. Maar of dat bij mensen ook zo werkt…
Lees hier het hele artikel 'Gezocht: levenspartner' (Experiment NL, 2009)
Evolutie in de praktijk
Het is de droom van talloze levenswetenschappers: evolutie met eigen ogen zien gebeuren. Maar evolutie verloopt traag. Je hebt niet zomaar een nieuwe soort. Toch is er een geschikte kandidaat voor zo’n praktijkstudie: het griepvirus. Voorspellen van zijn evolutie is zelfs goed voor onze gezondheid.
Lees hier het hele artikel 'Evolutie in de praktijk' (Experiment NL, 2009)
Zwemmen bij volle maan
Soms stuit een onderzoeker geheel onverwacht op iets nieuws dat niet direct met zijn eigen vakgebied te maken heeft. Het overkwam fysicus Hans van Haren, die tijdens metingen aan de waterbeweging in de Atlantische Oceaan vreemde, verticale patronen in zijn grafieken zag opduiken.
Lees hier het hele artikel 'Zwemmen bij volle maan' (Experiment NL, 2008)
Zieke zeealgen
Virussen maken niet alleen het landleven ziek, ze zitten ook in zee. Biologe Anne-Claire Baudoux ontdekte dat planktonalgen zwaar hebben te lijden van aanvallen door deze ziektekiemen.
Lees hier het hele artikel 'Zieke zeealgen' (Experiment NL, 2008)
Zand erover
Strandgangers die in afgeslagen duinen schelpenlagen tussen het zand zien liggen moeten onmiddellijk contact opnemen met Jakob Wallinga. De fysisch geograaf gaat er met steekbuis en hamer opaf om een monster te nemen en de ouderdom ervan te meten.
Lees hier het hele artikel 'Zand erover' (Experiment NL, 2008)
Wiskunde in de woestijn
Zoek met Google Earth een woestijnachtig gebied op met spaarzame begroeiing en laat er een wiskundige berekening op los. Even later rolt er een voorspelling uit die zegt of het groen ook overleeft bij verminderde regenval. Een gek idee? Helmaal niet. Woestijnvorming is een inspiratiebron voor nieuwe wiskunde.
Lees hier het hele artikel 'Wiskunde in de woestijn' (Experiment NL, 2008)
Strandkrabben kiezen voor afhaalmenu
Er scharrelt een strandkrab over de zeebodem. Menig toeschouwer zal het diertje om zijn schoonheid bewonderen. Biologen doen meer dan dat. Ze willen weten waarom de krab dáár loopt en niet ergens anders. Isabel Smallegange ontdekte dat strandkrabben zich daarin laten leiden door het aanwezige voedsel én door kapers op de kust.
Lees hier het hele artikel 'Strandkrabben kiezen voor afhaalmenu' (Experiment NL, 2008)
Klimaatverandering kan snel gaan
Het doemscenario waarmee de Hollywoodfilm The day after tomorrow onze planeet binnen enkele dagen in een ijsklomp laat veranderen is natuurlijk flink overdreven. Toch zit er een kern van waarheid in. Aanwijzingen uit de zeebodem leren dat het klimaat binnen enkele tientallen jaren kan veranderen.
Lees hier het hele artikel 'Klimaatverandering kan snel gaan' (Experiment NL, 2008)
Exoten aan de haak
Een sportvisser in de Waddenzee kan zomaar een vis vangen die hij er nog niet eerder heeft gezien. Hetzelfde overkwam bioloog Henk van der Veer en zijn assistent Hans Witte toen zij op Texel in het najaar van 2007 de eerste jonge goudbrasems uit hun fuik haalden.
Lees hier het hele artikel 'Exoten aan de haak' (Experiment NL, 2008)
Dieren herkennen met de computer
Eric Pauwels is een wetenschapper die de grenzen van zijn vakgebied overstijgt. Als wiskundige verplaatst hij zich in biologen die hulp nodig hebben om een uit de hand gelopen bestand met foto’s aan te kunnen. Het betreft afbeeldingen van walvissen en zeeschildpadden die aan hun unieke vlekkenpatroon kunnen worden herkend.
Lees hier het hele artikel 'Dieren herkennen met de computer' (Experiment NL, 2008)
Bacteriekunstwerken in de diepzee
De bodem van de diepzee bevat een verzameling aan geheimzinnige kunstwerken, gebouwd door de natuur zelf.
Lees hier het hele artikel 'Bacteriekunstwerken in de diepzee' (Experiment NL, 2008)
Afweercellen met twee gezichten
Huid en slijmvliezen vormen een prima pantser. Ze beschermen ons tegen ziekmakende indringers van buitenaf. Toch schuilt er een gevaar in het afweersysteem, want het kan ons behalve gezond houden ook juist ziekmaken. Nieuwe kennis over dit evenwicht is goed bruikbaar in de strijd tegen aids.
Lees hier het hele artikel 'Afweercellen met twee gezichten' (Experiment NL, 2008)
Auteur: Manon Laterveer-de Beer
Experiment NL (2008-2011), uitgave Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)/Quest
